Geçmişbilim-Gelecekbilim Bileşiminde Kaos-Kosmos ve Determinizm-İndeterminizm Salınımları

Önkoyutlar:

Sıfır Sıfır: 5 bin yıllık tarih belirgin bir örüntü gösterdiği için, geleceğe doğru da 5 bin yıllık bir aralık alındı ama ikincisi birincisinin üssel katları olarak başkalaşımlar getirecek gibi.

Sıfır Bir: Tarihöncesi, tarih, tarihsonrası ayrımından çok; tarihöncesi ve tarih birarada Homo Sapiens, ötesinde ise Homo Posterus ayrımı belirgin 2000-2020 momentinde. Artı, tarihöncesinin de öncesinde insansal evrim var ve o da birinci kümeye dahil.

Bir: Tarihteki düzen, sistem, devlet, hegemon kategorilerinin tanımları, içerikleri, öğeleri salınıyor (bazı öğeler eksiliyor, bazı öğeler ekleniyor sürekli olarak): Yazınınkiler bile ve yazının tanımında hala belirsizlik var: Morfem-fonem ayrımı ve bireşimi veya 70 yıllık global zorunlu okuryazarlık eğitiminin geçersizleşmesi ve sonuçsuzlaşması gözönüne alınmıyor ve tarih yazısızlaştırılabiliyor: Oysa, tanım gereği yalnızca yazılı tarih tarih demek, yazısız tarih, devletsizlik ve tarihöncesi demek. Şerh. Tarihöncesinden tarihe ozmosisler (ve geriye doğru (tarihten yeniden tarihöncesine) olanları da) konusu ise başka bir konu. Bunların açıkseçikleştirilmesi gerekli.

İki: Prigogine’in determinist kaos’u yerine, indeterminist kozmos tanımı, tarih tümlevi için daha mantıklı ve geçerli görünüyor.

Üç: Düzenin olumluluğu göreli (pozisyon yerine, başka bir sözcük icat edilmeli): Dünya’nın yarı nüfusu için kaos veya kozmos arasında hiçbirşey farketmiyor. Bir bölümü içinse, kozmos denilen şey, kaos denilen şeyden daha zararlı sonuçlar veriyor, kitlesel ölümler gibi: ABD’nin düzeni (Pax Yanki veya Pax Americana denilen şey) epeyi Arap için ölüm demek oldu: Daha da acısı, bu ölümlerden ABD oligarkları veya kitlesi hiçbir maddi veya manevi çıkar sağlamadı: Yani bazı barışlar, epeyi savaştan daha öldürücü.

Dört: İktisat-Askeriye-Siyaset düzeninin, Bilim-Sanat-Düşün düzeni getirmemesi de, başka bir görelilik: Tarihte onlarca birinci üçlü zirvesi varken, çok çok az sayıda ikinci üçlü zirvesi var.

Gerisi salınım olmakta. Diğer bir deyişle, kaos veya kozmostan çok salınım dönemleri ağırlıkta. Büyük göçler de salınım demek zaten: Dekadans, fermentasyon da demek aynı zaman da.

Yani; ne kaos, ne de kozmos, tek başına kültürel evrim (veya kültürel devrim) yaratmıyor. Kültürel evrimi yaratan şeyler, bu geçiş dönemleri ve salınımlar.

Bu salınım koşullarında da, determinizmden çok indeterminizm geçerli ama (en azından sezildiği kadarıyla) onun da kuralları var ama pek çalışılmamışlar.

Salınımlar, Poincare dönüşümleri / fonksiyonlarının geçerliliği ile bulanık-açıkseçik, birli-çoklu görüntülü / görüngülü olabilecektir. Salınımlar, artık sayılı olan periyodik fonksiyonlu, hata fonksiyonu ana fonksiyonu bozabilen, parazitleyebilen, beyaz-gürültü’leyebilen biçimde olabilecektir.

Bu durumlarda olgusal bulanıklaşma, kaos sayılmasa, ozmosis sayılsa gerektir: Belirsizlik ve kesinsizlik, birbirinden farklı şeylerdir: Örneğin irrasyonel sayılar belirgindir ama kesin değildir, çünkü verili yazı / notasyon tabanında tam kesin ifade edilemez (ondalıklı yazımın sonsuza kadar sürebilmesi durumu). Örneğin tarih, makro ölçekte / ölçütte kesindir ama mikro ölçekte / ölçütte belirsizdir.

(10 + 12 + 19 Nisan 2018)