Tarihsel Poliyalektik Notları

MÖ 500’de Antik Yunan-Çin aksisi yoktu ama MÖ 0’da Roma-Çin aksisi vardı. Tarihsel 5 bin yılda, 2,5 ve 3 bin yıllık imler.

Antik Yunan ve Fenike, kuzey ve güney Akdeniz kolonileri idi ama küçük kolonileri idi. Küçük koloniler, başlatması, sürdürmesi ve bitirmesi kolay ve ucuz olan işletmeler gibi idiler.

Roma, tüm Akdeniz’i karaların epeyi içlerine kadar büyük kolonileştirdi ve bunun maliyeti de büyük oldu: Başlatma, sürdürme ve bitirme açısından.

Aynı Roma, belki de böylelikle Roma-Çin aksisini kurdu, o büyük ölçekle ve ölçütle yani.

Çin 1971-2021, 50 yıllık % 1’lik tarih dilimi perspektifiyle ve kabaca MS 2000 momentli olarak, % 20’lik Çin’in ilk (ve belki de son) kez global etkide bulunduğu bir yerzaman oldu ve sonlandı şimdiden.

Şerh: Diğer arkaik etkiler, bu denli makro idi miydi?, sorusu, çalışabilir bir konu olarak kalıyor hala.

Son etkide sorun, % 20’lik Çin etkisinin bile sınırları olduğunun, 50 yılın pek pek 25. yılında ortaya çıkmışlığında.

ABD için bu limit, 1945-2010 ve 65 yıl gibi gerçekleşti. O da ortalama kabaca global % 20 etkili idi.

Üstelik bir de, bu makro ve mikro 2 devin, toplamda % 50 ile çökmüşlüğünde. Moment: 2017.

Sanırım bu toplam % 50’lik oran daha önce, Moğollar’da ve Akamenidler’de de geçilmişti ve benzeri hızlı bir çöküş olmuştu.

Yani, ‘Algernon’a Çiçekler’ zekası gibi, hegemonya da hızlı gelince hızlı gidiyor, yavaş gelince yavaş gidiyor.

AB için bu yavaşlık, 1200-1500 ve 300 yıl gibi idi. 400-1200 ise, eksi hegemonyalı AB tarihi idi.

Osmanlı için neredeyse eşitti: 1300-1600 ve 1600-1900.

Bugünkü AB de, global % 20 ama kendini aşırı yalıttı ve etkisizleştirdi.

Çin, bu etkisizleştirmeyi 1450-1500 gibi başlatıp, 1950’ye kadar sürdürdü.

Burada, batan veya çıkan aktuel bir hegemonyanın, diğer bir potansiyel hegemonyayı batırması veya çıkarması yönünde (ve hatta kimi 2 yönde de) etkisinin poliyalektiği, önemli olan konu burada.

ABD’nin Hindistan’a pozitif itkide ve etkide bulunup, Hindistan’ın ancak nötr pozisyon yakalaması ama ABD’nin Brezilya’ya negatif itkide ve etkide bulunup, Brezilya’nın artı göreli az-çok sonuç yakalaması önemli.

Burada, coğrafi konum hala etkili bir parametre. Yoksa, her 2 ülke de tropik ülke örneğin, benzerlikleri de var yani.

Türkiye ise, ABD ve AB tarafından aşırı negatif ve pozitif itkiye ve etkiye maruz kalıp da, bunu çook negatif bir hegemonyalaşma olarak gerçekseme ile ilginç bir örnek oldu.

1071-1100 gibi, Alp Arslan’ın Anadolu’yu değil, Levant’ı istemesi ama Bizans tepkisi yüzünden ve ardından Alp Arslan’ın kendi hatasıyla ölümüyle, Anadolu’nun 1072-1092 arasındaki 20 yılda tümüyle işgali örneği de akılda tutulmalı. Çin hesabı: Hayırlar evet, evetler hayır olabilir tarihsel-göreli bir anda.

TC 2017, bu askeriye siyasiye ve iktisadiye ile emperyalizmi ancak epsilon düzeyde yakalayabilir ve elde tutabilir.

Çevre ülkelerinde bunu yapabilecek 2. bir ülke yok henüz.

Bu durumda BOP ve Fas-Afganistan aksisi, çökmüş 30-40 ülke demek olur. ABD’nin bunu istemese de, bunu sonuçsadığı kesinleşti artık. TC haricinde parçalanmayabilecek ülke kalmadı, İran ve Pakistan dahil. Yunanistan ve Bulgaristan bile önümüzdeki 50 yıl içinde parçalanabilir, AB izin vermese bile böyle.

En önemlisi şu: BOP veya Arap Baharı porjesi ile, 2011-2015 arasındaki tarihe zerkedilen zemberek potansiyel yıkıcı güç, o bölgeyi daha 50100 yıl boyunca parçalayabilir olarak kalabilir.

Tuhaf olan şey, AB ülkelerinin de (Çekya-Slovakya parçalanması gibi) demokratik yolllardan parçalanmayı sürdüecek olması. Tüm bunlar, ABD’nin şimdilik 2100 sonrası görünen parçalanmasının başlangıcını erteliyor ve süresini uzatıyor.

Yani:

ABD 2000, ABD 2100’ü parçaladı bile şimdiden.

Tıpkı AB 1914 ve AB 1939’un AB 2016’ı Brexit parçalanmasını öncellediği gibi.

Uzun dönemli tarihsel poliyalektik irdeleme / çözümleme de bu olmakta.

(3 Ocak 2017)