Kısa film, reklam, klip, jenerik, fragman ve bilgisayar oyunu demosu (artık
o da (tiyatrosal olarak nominal olarak kullanılan anlamsal sinemasal olarak)
fragmanı) türlerinin birbirine geçişimleri;
hem bir senteze, hem de bir dekadansa karşılık geliyordu. Yıl 1995-2005 için
diyelim.
Sonra yeni gelişmeler oldu:
2005-2010 arasında, ölen bir (veya çok, artı tam veya küsur) kültürün son
parıltıları (ve biraz da dekdanas) olarak çapraz medya türleri ortaya çıktı.
Sonra bunların bir bölümü rönesans da kılındı.
Gerekli referans linkleri:
Bu makalelerden görülebileceği üzere, konunun ilklerinin zamanı, epeyi eski geçmişe dayanmakta. Şu anda ise,
yepyeni bir sanat dalı sentezlenmesi ve düşünce-öteye yol alınması sözkonusu.
Konu, bir film örneği üzerinden irdelenecek: ‘Wreck-It Ralph’.
Öncelikle, konunun ilk örneğinin bir çizgiroman, bir bilgisayar oyunu
firmasından değil de, bir Yanki faşisti
çocuk filmi yapımcısı olan bir şirketten, Wald Disney’den gelmesi gerçekten
çok komik bir durum.
Tabii bu durum, daha da komikleşiyor:
Bu konunun şu anda / bundan sonra patenti alınamaz olmalı. Yani, Walt
Disney yaklaşık 10 milyar dolarlık bir patent / telif hakkı için, 55 milyon
dolarlık ciro ile yetindi. Bu; Lucas’ın bugüne kadar 5 milyar dolar kazandığı
‘Star Wars’ serisinin tüm haklarını, yine Walt Disney’e 4 milyar dolara
satmasının komikliği ile birleşince, hoşgeldin
büyük kardeşli yeni dünyanın dolar trilyoneri kendisi olmak yerine, nasıl
başkasını yaptığı örneğinin ilki olarak onu tarihe geçirecek.
Gelelim anafikre:
Bir oyun kahramanı, oyunlar arasında yolculuğa (maceraya / kahramanlığa)
çıkar.
Bakın bu, Capcom-Marvel işbirliğinden bambaşka bir şey.
Çapraz tiplemeli çapraz medyalardan da farklı bir şey.
Bu, bilgisayar oyun olmanın kendisi üzerine düşünebilecekken düşünemeyen ama
bunun yapmanın yolunu imleyen bir örnek. Belki ilk örnek, belki değil. Bunun
kanıtlanması artık imkansız, çünkü projenin temeli taa 1980’lere dayanıyormuş.
Bunun, ‘Bulut Atlası’ ile aynı yıla denk gelmesi raslantı değil: Bu kültürel
açıdan yepyeni bir moment. Bir novum. Ancak, kimse henüz bunun bilincinde
değil.
Filmin komedi olmakla sakarca imlediği bir şey var ki o epsilon başlangıç:
Bir oyunun cipciddi kuralları, öbür oyunda kopkomik olabilir. (Bunu aslında
Huizinga çok çok dolaylı olarak imlemişti.)
Başka bir biçimde de söylenebilir:
Bir oyunun sıpsıkı örüntülü mantık örüntüsü, başka bir oyunda gepgevşek
olabilir ve bu ‘A > B > C’ işlem geçişimini taşımaz. Yani, arada nicel
değil, nitel bir fark vardır (ama hala çok çok nicel değişim, kendiliğinden
nitel değişimdir, burada da: Örnekleyelim: Bir önermenin mantık örüntüsünü çok
çok çok sıpsıkı yaparsanız, o artık mantık-öte ve düşünce-öte olur ki benim
eylediğim de tastamam budur, bu metinlerde de).
Geçelim asıl başlığımıza:
‘Çapraz Medya-da / -lı Çapraz Tipli Çapraz Anlatılar’
Çapraz medyanın kendisi, çapraz anlatılara gereksinimi olduğunu önceden
açımlamıştı:
“Çapraz medya yaklaşımı, öncelikle film,
sonrasında film üzerinden oyun, kitap ya da televizyon dizisi tasarlama
geleneğini bir kenara bırakmayı öngörüyor. Bu metotla, en baştan itibaren
çeşitli medyalara uyarlanabilecek bir anlatım oluşturuluyor. Wille, neden bu
yaklaşımı uyguladıklarını anlatıyor: “Bir yönetmen filmini yaptıktan sonra,
bunun video oyununun da olması gerektiğini fark edip, bir tasarımcıdan bunu
yapmasını istediğinde, ortaya çıkan sonuç, doğal olarak iyi bir video oyunu
olmuyor. Çünkü öykü filme göre tasarlanmış oluyor. Bizim önerimiz şu: Hangi
mecrayı kullanacağımıza önceden karar vermeliyiz. Bu şekilde, hem film, hem de
video oyununa ilgisi olan kişilerle çalışabilirsiniz. Bu nedenle önce kurmak
istediğiniz anlatımla işe başlamalısınız; filmle değil.”...”
Burada, yani filmde çapraz tiplilik, Ralph’ın oyunlar arası yolculuğu oluyor
ki bu kurmaca-1-1,5-2-kurmaca bir örnek (yani artık kurmaca (n) örnekler
peşindeyiz.). Ancak, Capcom-Marvel’deki ticari açıklık burada yok, yalnızca ima
/ çağrıştırma var, ticari kaygılar nedeniyle.
Çapraz tip, ‘Bulut Atlası’nda (roman ve film) en iyi sergilendi şimdiye dek
yani ama o da 10 üzerinden belki 6 alabilir, daha çok değil.
Ancak, elimizde hala ‘Çapraz Medya-da / -lı Çapraz Tipli Çapraz Anlatılar’
yok. Bunun için, 3-5 derece daha ötede soyutlama düzeyleri gerekli.
İşte, Ralph bunu becerdi. Yolun giriş yönünü imlemeyi oldukça küsuratlı-kesinlikte
hem de.
Bu metin bir girizgahtı. Hangi sanat ve alt-sanat örneklerinin hangi
kahramanların hangi medyalarda, alt-medyalarda ve melez-medyalarda nasıl
sergileneceği, şimdi yeni tasarımlar ve yeni tasarımcılar isteyen bir noktada.
Bilgisayar oyunu için bildiğim, tek
düşünce-oyun olmaya yakınlık aday adayı olan ‘Catherine’:
Eğer olacaksa, edebi form için ‘Bulut Atlası’, özellikle metin içinden
metin içine geçiş ve kesinkes geleceğe doğru bir vektör. (Bu yalnızca bir
imleme, tercihim onu kullanmamak.)
İlk melezleme adımı içinse, Capcom-Marvel oyunu melezlemesi fragmanı (oyunu
değil) önerilebilir. Üstelik, birkaç farklısı birden çok örnek oluşturmuş
(bakınız Youtube).
Dipnot: ‘Tron’ (1982), bu konudaki arkaik-prototip örnek sayılabilir ve
onun da yapımcısı Walt Disney imiş.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder