Sözcükler ve İnsanlar

1100 gibiki Divan-ül-Lugat-üt-Türk’te 10 bin gibi sözcük varmış.

1900 gibiki Kamus-u Türki’de 30 bin sözcük gibi varmış.

Son TDK sözlüğünde (2010?) 110 bin sözcük gibi varmış.

1 dili konuşmak için 2 bin sözcük yeter gibi kabul edilir.

1 insan tüm yaşamı boyunca, özel adlar dahil, 100 bin sözcük kadar öğrenir kabul edilir.

Terim sözlüklerinde 100 bin civarında sözcük vardı.

Derleme ve tarama sözlüklerinde birkaç 100 bin sözcük vardı.

Tüm Türki diller sözlüğünde 250 bin sözcük vardı.

1960 gibi 40 bin köy adı vardı.

Dünya’da milyonlarca yer adı vardı ve var.

500 bin protein adı var.

1 milyonun üzerinde bileşik adı var.

DNA’nın tam adı 200 bin sözcük falan tutuyormuş.

William Shakespeare 1.500 küsur sözcük icat etmiş, 200 gibisi kalmış.

Fakir Baykurt 600 yeni sözcük kullanmış, bunların 300’ü derleme sözlüğünde varmış.

1960-1980 döneminde Türk yazarları, 18 bin küsur yeni sözcük icat etmiş, yani yalnızca kendi eserlerinde kullanılmış olarak.

Çetin Altan, Türk insanının hepi topu 200 sözcükle konuştuğunu önesürmüştü ama daha o zaman bile, dizilerde 200 sözcük kümesinin üzerinde replik vardı.

Çetin Altan’ın sözcükleri diye bir derleme yok, çünkü kendisi sözcük icadıyla uğraşmamış.

Türk Dili 1930’larda ve 1960’larda 2 yenilenme dönemi yaşadı. 1990’larda boş oturdu. 2020’lerde belki yeniden atağa geçer.

Son 200 yılki tüm Dünya dillerindeki sözlükler üzerinden gittiğimizde, her dil 5 yılda bir sözlüklerine yeni sözcükler katar ve bazı sözcükleri tasfiye eder, olarak gözlemde bulunuruz.

Bu; ya tümdengelimsel / akademik, ya da tümevarımsal / yaşamcıl olarak yapılır. Tarihte ikisi de hep yapıldı.

Biz bugün ne Divan-ül-Lugat-üt-Türk dilini kullanıyoruz, ne de Kamus-u Türki dilini. Torunlarımız da, 2010 TDK sözlüğü dilini kullanmayacak.

Bin veya 10 bin yıl boyunca aynı sözcüklerle konuşmak veya yazmak, geleneksel değil, ölü kültür olmaktır. Atalarımızı anlamamız falan gerekmiyor yani, çevirmenler onun için var yani.

Yeryüzü’nde 6 bin yaşayan dil varsa, 60 bin tane de ölü dil var yani.

Yelpaze geniş ey kari:

Bin ila bir milyon sözcük genişlik.

Konuşarak veya yazarak dil.

Geçmişe takıntı veya geleceğe akıntı.

Ya başkalarının sözcükleri, ya da yazar olarak kendi sözcüklerin.

Sözcükler ve insanlar böyledir ey kari…

(10 Nisan 2018)