Kapitalizm Neyin Öncüsü?

Kim Stanley Robinson, ‘2312’de bu soruyu soruyor.Ancak, çevirmenin ‘öncü’yü hangi İngilizce sözcük için kullandığını bilmiyorum. Öncü; öncül, öncel, önceleyen gibi birçok zaman serisi anıştırmalı terimi, yakın anlamlı olarak çağrıştırır.

Dünya Sistemi’ciler, nedense bu soruyu doğrudan sormayı akıl edememişler. Oysa, en çok yakındıkları konu kapitalizmin yıkımları ve hiçbir sistemin 5 bin  boyunca baki kalmadığı belli. En uzun devlet bile, olsun olsun bin yıl sürmüş. Yani kapitalizm, hiçbirşey yapılmasa bile kendini bitirecek ki öyle olmakta zaten.

Dünya Sistemi’nin ne kadar zaman ardışık bir sistem olduğu tartışmalı. Çünkü bana göre, sürekli artık sayı aktarımlı ve bunların birikimlisi bir sistemin, illa ki zaman ardışıklı olması gerekmiyor: Fourier serileri ayrıdır, zaman seriler ayrıdır matematikte. Artı, modüler sistemler mantıken zaman ardışıklı sayılamaz gibi.

Bunları önkoyut veri dağılımı olarak saymış olalım ve asıl konuya geçelim:

Kapitalizm evet, ama hangisi?

İlk kapitalizm, 1750-2000 ve 1. Sanayileşme olarak tanımlı.

Bunun ardılı; 9 öncü altkültürlü ve 1945’te biten AB’yle başlayan 2. Sanayileşme olmakta. Dolayısıyla bu tanım kümesinde 2. Sanayileşme, kapitalizmin ardılı sayılabilir. 1980 ertesiki aşırı sanal ve finans kapital sistemleşme, bunun en acımasız yüzü oldu. Öyle ki reel sektör ekonomisi, finans kapital sayesinde çöktü.

Devamında:

2-10 yıllık gelir borçlanması demek olan, aşırı sanal-finans kapital birikimi ve reel sektör üretiminin tüketimden fazla olması, 2. Sanayileşme’yi (en azından 2020-2040 arasındaki ikinci veya üçüncü alt-aşamasını) ekonomik küçülmeli bir kapitalizm-ardılı varsayımına soktu.

İkinci kapitalizm, 1. Sanayileşme ve koloniyalizm birleşimi olan, 1500-2000 arasındaki süre.

Bunun antitezi de; G-20’deki G-8 dışındakiler, AB ve/ya ABD dışı ülkeler olabilirdi, 1980-2020 arasında olamadı, 2020-2050 arasında da olabilir gibi görünmüyor.

Üçüncü kapitalizm ise, 5 bin yıllık, tüm Dünya Sistemi’ni kapsıyor. Ancak yanılmalı olarak, tüm bu süre için sürekli bir kümülatif-kümülasyon öneriyor ama bu böyle değil. Kesin biriken tek şey altın madeni, geri kalan (gökdenler dahil) herşeyin ortalama ömrü 10 yıl.

Birinici ve üçüncü kapitalizmin antitezi, aynı zamanda Homo Posterus oluyor. Aynı zamanda Dünya Sistemi-değil oluyor.

Dünya Sistemi-değil; hem uzaycılık (Asgardia gibi uzay devletili), hem de 999 devlet-çik (yani tarihsel kaos) demek olabilir.

Bunlar; genel denklemler, makrolar, tümeller.

Özel denklemlerde, mikrolarda, tikellerde bambaşka kapitalizm-sonrası-ları tasarlanabilir: Çevrecilik öyle, feminizm öyle, den de de den den…

+

Çıkış:

Kendi hesabıma kapitalizmin, 5 bin veya 500 yerine, 250 yıllık tasarlanmasının daha doğru olacağı kanısındayım. Çünkü, kapitalizme atfedilen tüm nitelikler, aslında paranın icadından beridir, yani 2,5 milenyumdur var ama kapitalizmin parayı kullanışı çok çok özel.

Gerçek kapitalizm; para için para ve paranın iktidarı için paranın iktidarı, yani aracın amaç kılınmışlığı demek. Paranın daha önceki momentlerinde, bu süreçler başka panoramalar sergiledi, son 250 yılda başka ve özgün bir panorama sergiledi. Benim için kapitalizm, bu sonuncusu.

Bu açıdan bakınca kapitalizm, global yerleşmesi 13 bin yıl alabilmiş Neolitik Devrim gibi, insanlık tarihinin ikinci gerçek devrimini ve başkalaşımını yaratan bir moment olmakta.

Nasıl ki 21. Yüzyıl’da bile tarımsız toplumlar varsa, 10 bin yıl sonra da sanayisiz toplumlar hala var olacak.

Yani matematiksel model, bildiğimiz Verhulst çizelgesi sergiliyor. 5 bin, 500 ve 250 yıllık çatallanmalar da, bu çizelgenin birer parçası.

Sonuçta kapitalizm; hem Homo Posterus’un, hem hiçbiryere varmayan Homo Sapiens’in öncülü…

(14 Ekim 2018)