Yeni Bir Paradigma Ne Zaman Kabul Edilir?

Çok uzun, orta, kısa sürede.

Eratosthenes’in Dünya’nın çevresinin hesaplanması ve yuvarlıklığı paradigması, 1.800 yıl inkar edildi. Çok uzun süre.

19. Yüzyıl:

Marx, yaşarken kendini ve paradigmasını 30 yılda kabul ettirdi.

Freud, öldükten sonra ve karısı tarafından pazarlanarak paradigma kabulü yaşadı. 50 yıl diyelim.

Darwin paradigmasının kabulü, 30 yıl almıştır.

20. Yüzyıl:

Wallerstein ve Dünya sistemi paradigmasını (ve versiyonlarını), hala kabul etmeyen tarihçi çok. 50 yıl.

75 yıllık; uzaycılık ve diğer 9 çeşitlik 2. Sanayileşme öncü altkültürü paradigmasını kabul etmeyen de çok. En çok tepkiyi GDO alıyor sanırım, eskiden uzay çalışmaları için böyleydi.

21. Yüzyıl:

20 yıldır çöküş yaşadığımızı, Dünya Sistemi’cilerin bir bölümü bile hala kabul etmiyor. AB’nin bitttiğini, ABD7nin bitmeye kendi tarafından başlatıldığını da kimse kabul etmiyor.

Daha uzun.

Verhulst’u değil, Malthus’u doğru ve geçerli kabul eden hala çok: 1840 ve 1790.

Einstein, Planck, Hisenberg hatalarını önesürebilen yok, akıl edebilen de. 500 yıl daha böyle gidebilir.

2020-2100 arasıki dönem, paradigma tartışmalarına zaman ayırmayacak gibi. Epistemik açıdan daha da geriledik yani.

Kültürel iniş, soru sorabilenlerin oranını da sayısını da çok-çok düşürdü. Yüksek IQ oranı, on binde birden yüz binde bire yükseldi.

Ancak, sanatsal paradigmalar hala evriltiliyor. Çapraz medya, 2010-2020 arasında yeni bir sanat dalı kılındı. Paradigmatik kabulü hiç mümkün olmayabilir.

Felsefe paradigma metamorgozları çok-çok zayıf durumda.

Bilimde de epeyi epistemik duvara dayanmış durumdayız.

Bu üçlem, Yeni Orta Çağ’ın diğer bir göstergesi.

+

İnsanların yeni paradigmayı inkarı, topluluk dayanışması, mahalle baskısı ve linç kültürü ile işliyor. Yeni paradigmaya hayırı topluca söylüyorlar, novumunu geri almayana önce baskı yapıyorlar, sonra onu linç ediyorlar. Gödel’in az yaşadığı gibi.

Dünya tarihinde yeni bir şeyler söyleyen 100 bin kişide / milyonda birde, paradigması nedeniyle hiç ceza görmeyen oranı çok düşük.

İnsan düşünür x insan düşünmez. Diyalektik.

Homo Sapiens düşünür x düşünmez x-x Homo Posterus düşünür. Triyalektik.

Eksodus var veya yok. Dilemma.

Evden ayrılmak veya evde kalmak. Dilemma.

Ölmek veya yaşamak. Dilemma.

(15 Kasım 2019)