Kafka’nın Böceği Hangisi?

Kafka, Başkalaşım’daki böceğin türünü özellikle boşta bırakmış.

Konu, gündemimize çeviri sorunları nedeniyle girdi.

Kafka’nın Başkalaşım’ı, Türkçe’ye ilk kez 1952’de, o da İngilizce’den çevrilmiş.

Not: Kafka, 2. Dünya Savaşı’ndan önce, Dünya’da da, Avrupa’da da tanınmıyordu.

+

Kafka’nın sorunu, böceği olumsuz bir imaj olarak seçmesi.

Sonuçta, balarısı da bir böcek ve haşarat. O da, insanları sokuyor ve onlara zarar veriyor ama bal da yapıyor.

İşin bu yönünü, yani böcekleşmenin olumluluğunu ve olumsuzluğunu kezlerce yazdık, onu geçiyoruz.

+

Kafka’nın diğer bir sorunu, böceği muğlak bir metafor olarak seçmesi.

Sonuçta böcek, hep evde kalıyor.

Dünya ile etkileşimleri yok ve tahmini öykücükler boşta.

+

Kafka’nın kullandığı Almanca 2 sözcük, bizce Türkçe’ye canavarımsı haşarat biçiminde en uygun çevrilebilir.

Bizce sorun, işte tam da burada:

Ne için olumsuz? Referans ne?

İnsanlar için olumsuz. Referans insan.

Oysa, Kafka’nın olumsuzlamak istediği böcek değil, insanlar, bildiğimiz kendi ailesi.

Yani bu durumda Kafka, tüm ailesi böcekleşen ama kendi insan kalan birinin öyküsünü yazmalıydı.

İşte yine o nedenle, asıl öyküde böcek aileyi yemeliydi (bu, Kılıçbalığı metninden ayrı bir konu).

Çünkü, kurtulması ve sağ kalması gereken böcek, insanlar değil. Ama öyküde, böcek ölüyor.

+

Kafka’nın insan olmayı, yani hümanizmi değillemeyi akıl edememesi, ayrılmamayı akıl edememesi (veya kaçıp kurtulmayı becerememe) yönünde, kültürel ve zihinsel bir vektör.

Aslında Kafka, insanlardan açıkça nefret ediyor, çünkü zaten insanlar nefret edilesi konumda. Bu konuyu Dostoyevski zaten yazmış ve Kafka da onu zaten okumuş.

+

Çıkış:

İronik, bu metnin çıkarsaması şu:

Bu durumda Başkalaşım’da böcek olan şey-kişi, Samsa ve aile değil, yazar olmakta.

Not: Bu metin, bunu savlamak için yazmaya başlanmadı, yazımı sırasında bu tez oluştu.

(24 Aralık 2019)