IP Man 4: Serbest Çağrışımlar

Oksidentalizm var, oryentalizm var.

Kültürel aşağılık kompleksi var, kültürel üstünlük kompleksi var.

Batı, Doğu’ya karşı göstermiş, 400-1500 gibi; Doğu, Batı’ya karşı göstermiş, 1500-2000 gibi.

Nesnellik yok, duygusallık var.

+

Çin / Hong Kong kökenli filmlerde bu çizgi onyıllardır var.

En belirgini, (kendisi bir Çinli değil, bir Vietnamlı olan) Tsui Hark’ın Bir Zamanlar Çin’de 1-6 dizisi.

Şimdi de, Ip Man 1-4 dizisi eklendi buna.

Her ikisinde de, sonu Bruce Le olan, 3 kuşaklık bir usta-çırak dizisi var.

Bir Zamanlar Çin’de 6’da bu öykü, ABD’de kovboylar ve kızılderiler idi.

Ip Man 4’te bu, 1960’lar ve 1970’ler ABD’si, Vietnam bile var hikayede.

Bu çizgide, Doğu Batı’ya yenilmeye mahkum.

Oysa Bir Zamanlar Çin’de 1’de muazzam (bizce benzeri sergilenmemiş) bir girizgah vardı.

Geleneksel Çin tıbbı, Batı tıbbını yeniyordu, akupunktür gibi. Akupunktür hala var, tıp fakültelerinde bile.

+

Çıplak beden, silahlı bedene karşı kazanabilir. Bu, kung fu olur.

Silah olmayan aletlerlden silah yaratan biri de, silahlı bedene karşı kazanabilir. Bu, Shibumi olur.

Silahsız savaş zamanındayız ya da silah olmayan silahlar zamanında: Kobalt 60’lı bir nükleer bomba, aslında nükleer silah değildir.

+

Alegori yapıyoruz, metafor yapıyoruz.

Estetiko-politik yapıyoruz.

Doğu, sanatsal alegoride tasarımsal üstünlük kazanırsa, savaş alanında da kazanabilir, diyoruz.

Doğu hiç olmazsa, kalaşnikofa karşı modifiye tatar yayını akıl etmeli, edebilmeli, diyoruz.

Kendini yitirmeye mahkum etmemeli, diyoruz.

Ama Çin öyle yapmış gibi. Kendini yitirmeye baştan mahkum etmiş gibi:

Yeni İpek Yolu ile de, ilk Çin global emperyalizmi ile de.

Ve bu ikisine, bu filmler sakil kaçıyor, düzey olarak, kültürel düzey olarak.

Kızıl Yar 1-2, 1911, Konfiçyus, Bir Cumhuriyet Kurmak, sakil kaçmıyor ama. 10 yıldır devamı gelemedi ama.

Ynai Bruce Lee, ilk çıktığında bile sakildi, diyoruz. Hala sakil, diyoruz.

Jackie Chan, onu yapmayı arzuladığını, daha onun zamanında yaptı, diyoruz.

Chan şimdi hala var ama Lee yok, diyoruz.

+

Her kültürün özü ve tözü vardır.

Öncelikle bu çok özenle saptanmalı ve açıkseçikleştirilmeli.

Sonra, mücadele için seçilen kültürde, yerde ve zamanda işleyebilecek mi, ona bakmalı.

Kung Fu, 2020’de globalce işleyebilir mi?

Hayır.

Karate veya Taek Wan Do işleyebilir ama.

Yeni İpek Yolu işlemez ama TC-Çin ikili anlaşmaları yürür (TC bunu beceriksizliğinden görememiş ve uygulayamamış bile olsa, hala öyle olarak) ama.

+

BM’de bir zamanlar 77’ler vardı. Başta, onu yaratan Hindistan ona ihanet etti.

Bir zamanlar 3 Dünya Teorisi vardı. Başta, onu yaratan Çin ona ihanet etti.

Yani Doğu, kendini yenmekten uzak tutuyor ki Batı onu zaten yenmiş.

Hem kazanacağın oyuna gireceksin, hem oyunu bileceksin, hem oyunu iyi oynayacaksın, hem de sebat edeceksin.

Ancak, öyle kazanabilirsin.

Yoksa, melokomik filmlerdeki hayali kazançlar ile, aç tavuk kendini buğday ambarında sanır ile, yaşarsın.

(29 Aralık 2019)