Tarihsel Dönemlerin Tek Tek ve Biraradaki Anlamları

Dünya Sistemi’ciler; 250, 500 veya 5 bin yıllık sistemler veya onlarca parça sitme süreksizliğinden dem vururlar. Oysa, bunların hepsinin birarada geçerli olabileceği veya hiçbirinin geçerli olmadığı modeller de kurulabileceği hiçbirinin aklına gelmiyor.

Burada ana problematik-kriter para kapitalizmi. Kimi diyor koloniyalizm de buna dahil, kimi diyor değil. Ancak para, sonuçta 2 bin kusür yıllık ekonomik bir alet.

İnsan bilimcilerin hatası aynı sorunların temel bilimlerde de geçerli olabileceğini düşünemeyip, oraya bakmamaları.

Einstein’in makro ölçekli-ölçütlü Görelik Kuramı ile Planck’ın mikro ölçekli-ölçütlü Kuantum Kuramı, başta birbiriyle ilgisiz sanıldı. Sonra birbirlerine aykırı sanıldı. İcatlarından 100 küsur yıl sonra bile hala düşünce birliği yok ama birarada geçerli olabilecekleri modeller de var elde.

Keza bilim olarak bilimin hepi topu 100 küsur yıllık bir tanım olduğu ve halat tama bilimin kurulamadığı gözden kaçtı.

Bir de, teknoloji tarihinde su değirmenlerinin bir icat edilip, bir ortadan epeyi süreliğine kaybolması konusu var. Epistemik açıdan böyle süreksizliklerde de mevcut tarihte.

Aynı şey, paranın kriter olduğu ekonomik determinist Dünya Sistemi için de geçerli.

Paranın var olduğu dönemlerde paranın ortadan kalktığı dönemler de var: Orta Çağ’da belli yerler ve zamanlar böyleydi. ABD 1929 böyleydi, tahta 10 sentlikler yapılmıştı. Bunlar da, kapitalistsel süreksizlikler demek.

Dünya Sistemi’ndeki süreksizlikler de zaten çöküş dönemleri sayılıyor. Merkezi hegemonların silindiği, devlet sayılarını artarken güçlerinin azaldığı ve varlık sürelerinin kısaldığı dönemler var.

Tüm bunlar, süreksiz parçalarla kurulacak Dünya Sistemi bütününün modelini ne eksiltiyor, ne arttırıyor.

Ekonomik determinist modelde sermaye birikimi kriter olduğuna göre, bunun ortadan kalktığı veya çok-çok azaldığı dönemler olduğu zaten kayıtlı.

Bir de şu var diyelim ve asıl konumuza girelim:

1500-1750 arasındaki AB’sel koloniyalist merkantilist sermaye birikimi modeli ayrı başına, 1750-2000 çeyrek Dünya’sal sanayisel sermaye birikimi modeli ayrı başına ve bu ikisi birarada farklı farklı anlamlar taşıyabilir ve bu herhangi bir diğer anlamı silmez. Bütün-parça ilintisi modellemeleri buna izin verir çünkü.

Keza; 1750-2000 1. Sanayileşme ile 1945-2250 2. Sanayileşme dönemleri, hem içiçe geçebildi, hem de gelecekte ikincisi tamamlandığında, tıpkı tam bilim gibi, Tam Sanayileşme olarak bütünleşecek. Bu ikisi de, birbiriyle çelişmiyor.

Artı, 1945-2020 arasındaki 2. Sanayileşme, hem türün bitebilme olasılığı, hem de türün yeni bir türe mutasyonu (Homo Posterus) oldu. Bu ikisi de, birbiriyle çelişmiyor.

Tüm bunlar büyük kategori içindeki küçük alt küme kategoriciklerin süreksizliklerinin, seçilen öğelerle birbirinden farklı birçok tanım dizisi yaratılabilmesini mümkün kılıyor, kıldı, kılacak da.

Şunu unutmayalım:

Neolitik Devrim’e, adı taa neredeyse 2. Sanayileşme epeyi ilerlemişken verildi. O da, onlarca süreksiz parçadan ve parçacıktan oluştu. Epeyi bölgede, ortaya çıktı, silindi, yeniden ortaya çıktı. (Ki bu, 1. ve 2. Sanayileşme için de böyle olacak, bilimkurgu romanlar bu konuyu çok işlemiştir.)

O nedenle, tarihsel dönemlere bakarken ve onları irdelerken, tanım yerlerini ve zamanlarını kesin koyalım, aynı parçaya farklı bütünlerde farklı anlamlar kazandırılabilmesine izin verelim.

(3 Aralık 2017)