Türkiye’ye Turistik Bakmak, Gürer Aykal, Gültekin Çizgen, Semih Balcıoğlu

Bu tezi, 1982’de BBC için yapılan bir söyleşide Gürer Aykal müzik konusunda bir Alamancı için özel, o tür insanlar için genel söylüyor. 1980 ertesiki arabesk ve Kemal Sunal filmleri için cuk oturan bir saptama bu.

Bunun karikatürdeki karşılığı Semih Balcıoğlu. Tümüyle ‘Türkiye’de misafir sanatçı’ modunda ve mudunda hep kendisi. Hani, Osmanlı efendisi modunu kakalıyor sayalım ama o gömüleli çook oldu, o doğmadan önce yani.

Sıraya uymadık ve fotoğraf / fotoğrafçı konusunu sona bıraktık.

Gültekin Çizgen, turistik Türkiye posterleri fotoğraflarıyla, tam da bunu yaptı. 1960’larda ve 1970’lerde ama 1980’lerde değil, çünkü iktidarın rüzgarı, başka sanatçıların yelkenine üflüyordu o yıllarda.

Çizgen, turistik ama imajbankçı değil. Bunu nedeni, fotoğrafa siyahbeyazla başladığı, o tarz ister istemez bir ağırbaşlılık yarattığı, yani renklinin janjanlığı onda olmadığı için böyle. Kendisinin 50 yıllık albümüne koyduğu en eski fotoğraflarından anladık bunu.

Not: Boğaziçi Üniversitesi 1978-1980 Armağan Tekdöner ve Nuri Bilge Ceylan fotoğrafçılığı için, takvim fotoğrafı üzerinden bu imajbank fotoğrafı sıfatı cuk oturuyor ki ben bu tarzı yakından ilk ikisinde izledim. Artı, takvim fotoğrafçılığı 2000’a kadar falan dayandı.

Ara Güler için de, bu sözcüğü arıyormuşum ve bulamıyormuşum.

Tam da bu:

Türkiye’yi turistik gözle görüp gösteren, kendi ve mesleksel yaşamının önemli bölümlerini yurtdışında geçirmiş, hafif oryentalist, kendi ülkesinin imajlarını satmak için çeken ama bunun da cılkını tam çıkarmayan fotoğrafçı türü: Tam da turistik poster türü fotoğraf(çılık) bu işte. Ancak Güler, bunu siyahbeyazla da yapmış, o kadar yani.

Burada, yabancılaşma veya entelejensiyalaşma sözkonusu edilmiyor. Satacak fotoğraf çekerken, bir dönemin modasına takılıp kalıp, moda değişince, kendi stilini değiştirememek kastediliyor. Çizgen ve Güler hala öyle çekiyor çünkü. Biri 60, biri 70 yıldır.

Bir açıdan bu süreklilik bir başarı. Yeni kuşaklarda ve fotoğrafçılarında, herhangi bir konuda 10 yıl gibi uzun sürelerli süreklilik yok çünkü.

Eski kuşakların poposu yerden kalkmıyor, yeni kuşakların poposu yere oturmuyor.

Hoca’nın dediği gibi:

Bu işin ortası yok mu?

(17 Temmuz 2017)