Lumiere
1895’te, bir trenin gara girişini birebir çektiğinde, yıl 1895 imiş. 100 yıl
sonra birileri, o kameranın o dönemde yapılmış aynısını bulup, 40 küsur
yönetmene 1’er film çektirdiğinde, yıl 1995 imiş. 100 yıl ara olmuş yani.
Öyleyse, karşılaştır-karşıtlaştır.
Sinema,
en teknolojik sanat sayılır. Lumiere kamerası ise, başlangıç teknolojisi
momentidir sinemanın. Tek kutuyla; filmi çek, banyo et ve göster: Kural bu imiş.
1995’teki
40 küsur örnekten 2’si, Lynch’inkisi ve Konchalovsky’ninkisi, 1’er
öte-soyut-kısa-film idi / olabildi ama gerisi konsepti ıskaladı.
1895’te
Lumiere’in birebir gerçekçiğiliğine karşı, Melies vardı: O da, anti-Lumiere
niyetine, soyut-kısa-film’ler çekti.
Lynch’in
ve Konchalovsky’nin filmleri, 52 saniyelik değil, 520 veya 5.200 saniyelik
öyküleri, 52’şer saniyede anlatabildi.
Burada
birkaç karşılaştır-karşılatlaştırma olanağı var:
Bir: Lynch
ve Konchalovsky 1995 filmlerine, 1895 seyircisinin muhtemel tepkisi.
İki: Lumiere
1895’e karşı 1895 Melies ve Konchalovsky-Lynch 1995 konseptsel-sinemasal-tutum-davranışı.
Bu
sorulara, konuyu değişik açılardan yanıtladıkça, farklı yanıtlar vereceğiz. Bu
metnin hipertekst anlayışı bu yönde.
+
1895
naturalist sinema anlayışına karşılık ve ondan önce momentli olarak, 1830
realist, 1870 (ondan daha realist olduğunu önesüren) naturalist roman anlayışları da vardı. Yanısıra, 1880 Feneon 3 satırlık çok-çok-kısa-öykü anlayışı
da vardı.
1895
naturalist sinema anlayışına karşı, 1885 izlenimci
resim anlayışı da vardı.
1895
naturalist sinema anlayışına karşı, 1875 çapraz medyalı, Rus Mussorgsky
tasarımlı, ‘Bir Resim Sergisinden İzlenimler’
başlıklı, Klasik Avrupa Müziği eseri de vardı. Ardından da, onun Fransız Ravel
yorumu geldi.
1895
naturalist sinema anlayışına karşı, 1830 enseden-portre çeken Londra Fotoğraf
Okulu anlayışı da vardı.
En
tuhafı, (son 1,5’u hariç) tüm bunların hepsinin yalnız ve yalnız Fransa’da (ve
aslında yalnızca Paris’te) olup bitmesiydi.
Aradan
120 yıl geçti ve 2015’te bile, hala o naturalist sinema anlayışına uyan
filmlerin oranı% 99,99 oranda idi.
+
Edebiyat,
resim, müzik ile en az 3 dalda, o momentten önce, o moment sırasında veya
sonrasında antitez / alternatif bakış açılarından örnekler verdik.
Hadi,
Lynch’i ve Konchalovsky’yi 1895 seyircisi anlayamazdı diyelim ama Feneon’u,
Mussorgsky’yi 1895’te anlayan çok kişi oldu. Eleştirmenlerin kaydı öyle diyor.
Demek ki
anlatı becerisinin karmaşıklığı, ileri
teknolojiye birebir bağlı değil ki bu, nedense hep öyle sanılır.
52
saniyede 520 veya 5.200 saniyelik öykü anlattığınızda, daha birçok öykü
anlatacak zamanınız, artı 468 veya 5.148 saniyelik daha film makaranız, seyirci
zamanınız, şuyunuz buyunuz elde var artı
demektir.
Bunu
yaptığınızda, seyirciyi / izleyiciyi, aptal ve cahil yerine koymuyor olursunuz,
demektir. Yani, aslında aptal ve cahil olan, yönetmen olarak sizsiniz,
demektir, ister Lumiere olun, ister Tarkovsky olun.
+
İşbu
metin, değişik bir çapraz-medya-ağsal-anlatı
okumasına, eleştirisine ve estetiğine yeni
bakış açısına girişin girişi oldu.
(12 Eylül 2017)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder