Tarihe 5
bin yıllık dikey zaman bakış açsı kullandığımızda, herhangi bir yerzamanın
kültürüne ait eşzamanlı ve darzamanlı neden-sonuç ilintilerini göremeyebiliriz
/ gözden kaçırabiliriz.
Sezar
(MÖ 100-44) ve Spartacus (köleliği MÖ 75-70) eşzamanlılar örneğin. Yani, onları
yaratan koşullar aynı koşullar: Diktatörü ve asi köleyi yaratan koşullar.
Bir de
köle savaşlarına dikey zaman bakışı ile bakabiliriz:
“I. Köle
Savaşı (MÖ 135 - MÖ 132) (Sicilya'da).
II. Köle
Savaşı (MÖ 104 - MÖ 100) (Sicilya'da).
III.
Köle Savaşı (MÖ 73 - MÖ 71).”
Böylelikle,
neden Spartacus’ün Sicilya’ya gitmek istediği ve çuvalladığı da anlaşılır. İlk
2 isyan da / savaş da orada çıkmış ama başarısız olmuş.
Asi
kölenin neden az da olsa başarılı olduğunun ile diktatörün neden başarılı
olduğunun nedenleri aynı olabilir, çnkü Roma zirvesindedir.
Aynı
Sezar, gidip Antik Yunan’ın yüzlerce yıl sonrasına kalan en önemli mirası olan
İskenderiye Kütüphanesi’ni de (hesapça kazayla) yakmıştır da. Bu da, onun
diktatörlüğüdür ve Roma’nın çukur devletliğidir.
Onun da
hakkından, ilk ve tek Yunanca bilen Koptlu firavun olan Kleopatra gelmiştir.
Tam Hollywood dizisi senaryosu gibi ama
gerçek de.
Buradaki
neden-sonuç ardışıklıkları, tarihin geneline bakıncaya oranla, çok-çok dar
aralıklarda işler, işledi, işliyor.
En
önemli nokta bu:
Dikey ve
yatay zaman perspektifleri, farklı panoramalar yakalıyor. Ve bunlar, ancak
içiçe geçirilince anlamlı oluyor.
(12 Şubat 2018)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder