Bilimkurgu, Polisiye, Fantastik, Gotik, Korku, Çizgiroman, Karikatür

Bunların hepsi de bir zamanlar, altsanat / sanataltı + altyazın / yazınaltı sayılan alanlardı. Şimdiler de kafası çalışanlar hepsini sanat ve/ya sanatöte /meta-sanat sayıyor.

Bunların hepsi de, ana akım öykü anlatma çizgisinin şu ya da bu biçimde sapağıydı.

Bunların hepsi de temelde, modernizmin son zirve momenti sayılabilecek olan 1930 momentli sayılabilirlerdi. Çünkü ondan sonra yaygınlaştılar.

Bu dönem, ayrıca bir (iktisadi, askeri, siyasi) makro-kriz dönemiydi.

Bunların hepsinin de başlangıç momenti, taa 1830’a, yani 100 yıl öncesine alınabilir.

Bu açıdan bakınca; realist roman ile sürrealist anlayışlı bilimkurgu romanın başlangıcı eşmomentli olmakta.

Realist roman, naturalist roman aşamasından da geçerek, 1830’dan 1930’a tükeniş yaşarken bunlar, aynı dönemde yavaş ve uzun süren bir yükseliş yaşadılar. Belki Kafka, bu roman çizgisinin / silsilesinin son momenti olarak da konabilir: Kendisi geçmişe aitti ve olabildiği kadar, Benjamin’vari bir geçmiş yücelemesi içindeydi, yani romantik, idealist, sembolist 18.-19. Yüzyıl yazın dönemine / çizgisine aitti Kafka aslında.

İronik paradoks, Verne ile Kafka’nın simgesellikte buluşabilmiş olmasında.

Kafka insanı yücelterek insan-değil’e varırken, Verne bilmeden insan-değil’i yücelterek insana vardı.

Bu ‘antitezine varan tez’ durum, diyalektiğin özel bir durumu olmakta, sentimental faşizm değil, aslında paradoks da değil, çünkü işin oraya varacağı başlangıçtaki doğrultu ve uzunluk vektörü verilerinden belli. İkisi de bu sonuca varamayabilirdi ki zaten varamayanlar var ama vardılar.

Böylelikle, 2 taraf da kabul etmeyeceği biçimde, ana akım roman ile tüm bu romanımsı altyazın alanlarını bir açıdan sentezlemiş oldular.

Simenon, polisiye romanı tam roman kıldı, Sjöwall-Wahlöö 20. Yüzyıl’da naturalist roman yazdılar ama polisiye türünde.

Demek ki 1930-2030 döneminin son momenti olacak olan 2020-2030 döneminde, yani post-N-modern dönemde bu adı sayılanlar da, metamorfoza uğrayıp, başka bir türe dönüşecekler, belki dönüştüler bile. Bizce bilgisayar oyunu metni (Kojima türündekiler), bunu yaptı bile çoktan, yani 2020’den önce.

Dipnot:

Orta Çağ halıları, konuşma balonlu ve öykülü çizgiromanların, 1500’lerden başlayarak klasik yağlıboya resim ustalarının grafik eskizleri ise karikatürün çok erken örnekleridir ama altına tarih yazılmasa, onları 20. Yüzyıl üretimi sanabilirsiniz. Karikatür, en temel anlamda siyahbeyaz gravür alanını uzmanlığa çeviren Dürer grafikleriyle / gravürleriyle kesinkes başlamıştır. Onun birçok çizimini bugün gazetelere koysanız, kimse yadırgamaz, özellikle Mahşerin 4 Atlısı metaforlarını.

Yani dememiz o ki bir tür proto- olarak ayrı, tür olarak ayrı, post-olarak ayrı türlerdir, hoş modernizm de öyleydi zaten. 2010-2020 momentinde sözügeçen tüm türlerin post-aşamasındayız dişe düşünüyorum ama bunun post-N-modern olanla ilintisi yok, arada tarihsel bir koşutluk var yalnızca.

(3 Ocak 2017)