Felaket Yönetimi: Anafikir ve Uygulamalar: Teori ve Pratik

Felaket alanında, karar ağacı için gereken veriler açıkseçik, anlaşılır, kesin olmayabilir.

Kararlar objektif olduğu denli, subjektiftir de. Eğer karar verecek birden çok kişi varsa, gerilla grupları varsa, gerilla grupları dışında, bunların ortak kara alması durumu, tarihte ender görülen tümevarımsal verilerden ve durumlardan birisidir.

Seçeneklerin olasılıkları, uygulamada % 1-5’e veren açı sapmaları yaşayabilir. Yani felaket alanında, diyelim %31-35 arası uygulama için yaklaşık aynı değerdedir.

Bu durumda seçeneklerde, birbirine yaklaşık / eşit / benzer olasılıklı durumların çıkma olasılığı olasılığı da yüksektir. Yani, çok nadiren ‘kesin bunu seç’ durumu olur.

Ters durumlarda, bazı kişiler düşük olasılıklı seçenekleri de denerler.

Felaket alanında en zor durum, anı anına, çok kısa sürede kara verme zorunluluğudur ve seçenekler ve onların olasılık dağılımları da her an değişir / değişebilir.

Çünkü karşı taraf da, her an karar(lar) alabilir ve on(lar)u değiştirebilir. En önemlisi, her ‘n’ karşı taraf,  diğer(ler)inin alacağını düşündüğü karara göre karar değiştir(ebil)ir. Bu da fizikteki n cisim problemindeki gibi, her öğenin anlık davranış uzayını belirlemeyi pratikte çok zorlaştırır.

Bundan sonrası, sezgidir. Sezgi, ya tümüyle içgüdüseldir, ya da deneyimseldir. Hangi kararın, ne kararın ne kadar sezgisel olduğu, ne kadar deneyimsel olduğu belirsiz kalabilir.

Ancak, felaket simülasyonu yaşamış / deneyimlemiş pilotlar, felaket anlarında, deneyimlerini sezgilerine aktarabilmektedir / yükleyebilmektedir.

Dolayısıyla, felaket bilgisi birikimi, felaket alanında hala en önemli / işlevsel / verimli karar seçeneği belirleme etkenidir.

Yani, ders alacağımız eterince felaket birikimimiz var. Onların tam-kesin verilerini öğrenmek, onları yaşamışlık denli bize deneyim kazandırır. Sezgilerimizi güçlendirir. Bu, yaşamla kanıtlanmıştır.

(11 Ocak 2018)