Dünya Sistemi Eleştirileri

Varsayımsal / koyutsal hata:

Bir: Kümülatif-kümülasyon modeli hatalı. Tarihte maddi uygarlığın ortalama vadesi 10 yıl. Yani, her ekonomik değer, ortalama 10 yılda sıfırlanıyor. Ciklet 1 gün, dayanaklı eşya 20 yıl ömürlü örneğin. Tarihte sürekli baki kalan tek şey bilgi ki o da manevi bir şey ve Homo Sapiens tanımlarıyla, bilim-sanat-düşün biçiminde tezahür ediyor ama yalnızca bu 5 bin yılda böyle (sanat sayısı habire değişti, bilim tanımı da öyle).

İki: Tarihin epistemik anlaşılabilirlik / modellenebilirlik kesinlik limitine vardığı kabul ediliyor ama kesinlikte hala % 75 sağlanamadı, dolayısıyla tarihte belirsiz epeyi şey var, Homo Posterus örneğin.

Üç: Dünya Sistemi dahil, paradigmaların uzun vadede yap-boz biçiminde geçicice geçerli olduğu hesaba katılmıyor kendi epistemik-baki olarak koyutluyor. Hesaplarımıza göre, Dünya sistemi modeli 2200’de geçerli olamayacak.

Model olarak tümellikten eksiklik:

Bir: Coğrafi bölge darlığı: Dünya’nın yarısından az alan kapsanmış tanım kümesi olarak.

Bir Bir: Sahraaltı Afrika ve Kolomb öncesi Amerikalar, küsurat olarak, kırınımlı tarih geometrik modeline anlam getiriyorlar. Yazının ve 0’ın Mayalar’da da icadı ama tekerleğin onlarad icatsızlığı gibi. Karşılaştır-karşıtlaştır için tüm veriler gerekli.

İki: En yüksek oran MÖ 500 Akamenidler % 50 ve MS 2000 ABD % 50 globalitesi oldu. Ki bu da uzun-uzun dönemli bir siklus gibi görünüyor.

Üç: Globallik 5 bin yılın ancak son 2,5. Bin yılında başladı.

Disiplinlerarasılık eksikliği:

Bir: Bilim-düşün-sanat tarihi olarak tarihe bakınca, Dünya Sistemi’ndekinden farklı bir model görüyoruz.

İki: Diller, genetik ve göçler tarihlerine bakılınca, yine bambaşka bir tarih modeli görüyoruz ki asıl epistemik değerdeki model bu olacak. Bu model; doğu-batı ve hegemonya iniş çıkışlarına yeni ve farklı bir veya birden çok model getirmekte.

Verilerle oynama ve veri-kriter eksikliği:

Bir: ABD 1945-2017 arasında girdiği hiçbir savaşı kazanamamasına karşın, askeri hegemon ve 1 no sayıldı.

İki: Sömürüden söz edilirken, Danimarka ve Doğu Almanya 1980’deki (resmi sayı olarak) en alt ve en üst % 20 arasındaki oranın 1’e 2 olması türünden somutluklar kullanılmadı. Gini katsayısı ve onun eskisi-kriter olan Lorenz eğrisi farklı sonuçlar veriyor örneğin.

Ekonomik determinizm açmazı:

Bir: Dünya maddi kültürle yönetilmiyor ve bu, 19. Yüzyıl pozitivizmi anlayışıyla, manevi kültürü dışladı.

İki: 19. Yüzyıl’da manevi kültür idealizm ve romantizm idi, 21. Yüzyıl’da milliyetçilik ve şeriatçılık oldu yeniden.

Sonuç:

Bu durumda Dünya Modeli, % 50 gibi geçerli bir paradigma olabilmekte ancak. (Öyle olmasa, ondan anlamlı çıkarsamalar yapılamazdı.) O da yeterli ama bu baştan belirtilmeli.

(1 Mayıs 2017)