Flechtheim ve Gelecekbilim

Flechtheim gelecekbilimin isim babasıdır. Bunu 2. Dünya Savaşı sırasında tasarlamış. Burada önemli bir nokta var: Benzeri bir çizgide ama sanatsal çizgide, yani bilimkurgu romanda yol alan Asimov da kabaca aynı tarihlerde psiko-tarihi tasarlamıştır ve o da kendine özgü bir gelecekbilimcidir.

Flechtheim şöyle der:

“Gelecekbilim insan ve dünyası üzerine tartışmayı, şimdiye dek yasak sayılan gelecek zaman kipinde üstlenecek.”

“Gelecekbilim bilginin önbilimsel bir dalıdır (yani henüz bilim değildir, demek istiyor).”

Flechtheim böylelikle geleceği önceden kestirip, bazı felaketleri gerçekleşmeden engellemek ister. Duygusal dürtüsü budur. Bunun nedeni de, 2. Dünya Savaşı’nın yıkımlarını gözlemesidir.

Tıpta buna ‘koruyucu hekimlik’ denir. Tedavi hekimliği hastalıkları ortaya çıktıktan sonra iyileştirmek peşindeyken, koruyucu hekimlik veya halk sağlığı uzmanlığı, hastalıkların ortaya çıkmaması için önlemler alır. Bu konudaki ilginç örneklerden biri, Türkiye’de 1970’lerin başında salgınbilim uzmanı bir hekimin trafik kazalarını da, iyileştirilebilecek bir hastalık olarak görmesidir. Eğer o insanın dedikleri o zamanlar ciddiye alınsaydı, 30 küsur yılda trafik 300.000 küsur kişi kazasında ölmezdi. Ozaman da nüfusumuz gereksiz olarak, daha artmış olurdu, ayrı konu.

Flechteim’in çalışmaları Birleşmiş Milletler kurulduktan sonra, 1970’lerde onun bünyesinde kurulan Roma Klübü’nün özünü oluşturur. Doğum kontrolünden yerel çatışmaların çözümüne dek, birçok sorun bu kurumun uğraşıları arasında yer alır. Nüfusun çok hızlı artacağını öngören onların sayesinde kurulan ana çocuk sağlığı merkezleri olmasaydı, bugün ülkemizin nüfusu 100 milyonu çoktan geçmişti. Şu an bile işsizliğin % 20’lere çıkabildiği düşünülürse, basit önlemler alma yaklaşımının önemi daha iyi anlaşılır.

Flechteim gelecekbilimi şöyle tanımlar:

“Gelecekbilim farklı bir yaklaşım kullanmalıdır. Ayrıntılı gerçeklerin kronolojik sırasıyla çalışamaz. Bunun yerine, yorumlama, genelleme ve oldukça yüksek bir dereceye kadar spekülasyondan yararlanmalıdır. Bu açıdan kültürel antropoloji, kuramsal toplumbilim ve toplumsal felsefeyle yakın ilintili görünür.”

Bu açıdan gelecekbilimin yaptığı, eldeki verilerden çizilmiş bir fonksiyon grafiğinden ekstrapolasyon yapmakla benzeşir. Bu olasılıkları da, oyun kuramını kullanarak, belli karar ağaçlarındaki belli stratejilere dönüştürür.

Bugün gelecekbilim, geçmişi çalışan tarih denli işlevsel bir insan bilimi sayılmaktadır. Bunun gerçek yaratıcısı Ossip K. Flectheim’dır.