Maddi Uygarlık, Manevi Uygarlık

Materyalizm geleneği, ilk çıktığında başına tebelleş olan idealizm ve romantisizm nedeniyle, bazı tanımları da baştan hatalı koymuş.

Aşırı veya mutlak positivist olmuş örneğin. Mekanik determinist olmuş örneğin. Aslına bakılırsa, 150 yıl sonra, 21. Yüzyıl’da bile hala öyle.

Bu 150 yıllık gelenek, 1960’larda Dünya Sistemi olarak, tarih bilimine geçirilip, onu tam-bilim kategorisine yükseltgerken de, bu hatalar hala aktarılıyor kalmış.

O nedenle, Dünya Sistemi’ciler aşırı ekonomik determinist olurlar. Onlar da materyalist olmasına karşın, siyasi ve askeri yanı küçümserler gibi kalırlar.

Oysa, bilim, sanat ve düşün de vardır ve bunların hepsi de soyuttur. Üstelik, tarihi bunların gelişimi açısından irdelersek, askeri-iktisadi-siyasi tarihten oldukça başka bir tarih elde ediyoruz. Çünkü bu üçlünün zirveleriyle, bilim-düşün-sanat zirveleri çakışmıyor.

Bilim, düşün ve sanat bu açıdan manevi kalıyor.

Manevi deyince de, daha çok din akla geliyor nedense. Oysa, manevilik ve uhrevilik olmadan yalnızca üretime ve tüketime dayalı somut tarih anlayışı, şeyleşmiş insanı yarattı. Yani, şu anki kültürel momentte, soyutluk olmadan somutluk anlamsız kalmakta.

‘Şeyleş(tir)me’ (reification), ironik olarak ‘somutlaştırma’ anlamını da taşıyor.

O nedenle biz, maddi uygarlıktan çok, manevi uygarlığı kastediyoruz ve manevi uygarlıkla da, ahlakı, dini, şunu bunu kastetmiyoruz. Doğrudan, bilimi, sanatı ve düşünü kastediyoruz.

Çok basit:

İnsan olandan ekonomiyi, politikayı ve militarizmi çıkarın geriye çok şey kalır. İnsandan bilimi, sanatı ve düşünü çıkarın, geriye hiçbirşey kalmaz.

O nedenle de.

Maddi uygarlık tarihi yazıldı. Bir de manevi uygarlık tarihi yazılmalı.

Dipnot:

Bu konularla, örneğin bilim felsefesiyle uğraşanların en yeni bilgisi, 1970 momentli. O nedenle, daha çok 1990 sonrası tarihli Hint, Çin, Maya bilimleri tarihi bilgisi, henüz tarihe, Dünya Sistemi’ne ve bilim tarihine entegre edilmedi. Aslına bakılırsa, Kolomb öncesi Amerikalar ve Büyük Sahra-altı Afrika tarihi de öyle. Örneğin, Cezayir-Akra arasındaki ticaret çöl yolu, İpek Yolu ve Azak-Baltık yolu ile karşılaştırılabilir ve karşıtlaştırılabilir.